Ropień okołozębowy – objawy, leczenie i powikłania nieleczonego stanu

Ropień okołozębowy stanowi poważny problem stomatologiczny, który wymaga natychmiastowej interwencji specjalistycznej. Jest to stan zapalny toczący się w tkankach otaczających wierzchołek korzenia zęba, charakteryzujący się zbieraniem treści ropnej. Nieleczony może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, dlatego ważne jest poznanie jego objawów i metod leczenia.

Jak powstaje ropień okołozębowy?

Ropień okołozębowy powstaje, gdy bakterie przedostają się do tkanek otaczających końcówkę korzenia zęba. Jest to pierwszy etap ostrego zapalenia, w którym gromadzi się ropa. Gdy bakterie atakują te tkanki, organizm wysyła tam specjalne komórki obronne (białe krwinki), które walczą z infekcją. Podczas tej walki wiele komórek obronnych ginie, a ich pozostałości tworzą ropę. Ta substancja stopniowo niszczy zarówno kość otaczającą korzeń zęba, jak i zewnętrzną warstwę samego korzenia. To powoduje, że ząb staje się niestabilny i bolesny przy nagryzaniu. 

Proces formowania ropnia zaczyna się od powstania nacieku zapalnego w okolicznych tkankach. Początkowo infekcja zlokalizowana jest tylko w obszarze wierzchołka korzenia zęba. Z czasem, gdy nie zostanie podjęte leczenie, wysięk ropny może przebijać się przez koronę zęba, kość wyrostka zębodołowego lub przez patologiczną kieszonkę dziąsłową. W zależności od miejsca przebicia oraz stadium zaawansowania rozróżnia się różne rodzaje ropni, z których ropień okołowierzchołkowy jest najczęściej występującym.

Charakterystyczne objawy ropnia okołozębowego

Jak rozpoznać tę przypadłość? Pacjenci mogą zauważać różne symptomy:

• osoby cierpiące na ropień okołozębowy często doświadczają silnego, pulsującego bólu, który ma charakter samoistny i nasila się po przyjęciu pozycji leżącej, szczególnie w nocy – ból ten opisywany jest jako promieniujący, ciągły i nasilający się podczas nagryzania chorym zębem lub spożywania posiłków; 

• charakterystyczne jest również uczucie „wysadzania zęba z zębodołu” – pacjent ma wrażenie, że ząb przyczynowy jest dłuższy od pozostałych i nie pasuje do zgryzu;

• w okolicy zęba przyczynowego występuje zwykle bolesne zaczerwienienie błony śluzowej oraz nieznaczny obrzęk – bardziej zaawansowanych stadiach może dojść do obrzęku twarzy w okolicy chorego zęba, powiększenia okolicznych węzłów chłonnych, a nawet podwyższonej temperatury ciała i ogólnego osłabienia organizmu;

• niekiedy pacjent może mieć problemy z otwarciem ust, co dodatkowo utrudnia spożywanie posiłków i prowadzi do odwodnienia. 

Ważne jest, aby przy wystąpieniu tego typu objawów niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą.

Diagnozowanie problemu przez specjalistę

Diagnoza ropnia okołozębowego opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu klinicznym oraz badaniach dodatkowych. Lekarz stomatolog podczas badania sprawdza reakcję zęba na opukiwanie (objaw Owińskiego). W przypadku ropnia okołowierzchołkowego pacjent odczuwa ból przy naciskaniu na ząb. Niekiedy wyczuwalne są pod palcem ruchy korzenia opukiwanego zęba. Dzieje się tak wtedy, gdy zewnętrzna blaszka wyrostka zębodołowego uległa zniszczeniu przez toczący się proces zapalny.

Istotny element diagnostyki stanowią badania radiologiczne. Na zdjęciu RTG w początkowym stadium ropnia okołowierzchołkowego widoczne jest jedynie poszerzenie szpary ozębnowej. W bardziej zaawansowanych przypadkach można zaobserwować obszar rozrzedzenia tkanki kostnej wokół wierzchołka korzenia. Najczęściej wykonywanym badaniem jest pantomogram, natomiast tomografia komputerowa pozwala na większą precyzję w ocenie lokalizacji i rozległości ogniska zapalnego, szczególnie w trudnych diagnostycznie przypadkach.

Metody leczenia ropnia okołozębowego

Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji, należy jak najszybciej rozpocząć leczenie ropnia okołozębowego:

• podstawową metodą terapii jest trepanacja zęba, czyli otwarcie komory zęba w celu uwolnienia zgromadzonej ropy i zmniejszenia ciśnienia. Ten zabieg zazwyczaj przynosi natychmiastową ulgę pacjentowi;
• następnie przeprowadza się leczenie kanałowe zęba, które polega na mechanicznym i chemicznym oczyszczeniu kanałów korzeniowych z zakażonych tkanek miazgi.

W przypadku gdy ropień przebił się przez kość lub okostną, konieczne może być nacięcie i drenaż ropnia, aby umożliwić odpływ treści. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, a utworzony otwór utrzymuje się przez kilka dni za pomocą drenu. Zapobiega to przedwczesnemu zamknięciu się rany i umożliwia całkowite opróżnienie zbiornika ropnego. W niektórych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów lub istnieją mechaniczne przeszkody w leczeniu kanałowym, rozważa się bardziej inwazyjne metody, takie jak resekcja wierzchołka korzenia czy ekstrakcja zęba.

Powikłania nieleczonego ropnia okołozębowego

Nieleczony ropień okołozębowy może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Najczęściej przechodzi w bardziej zaawansowane formy, takie jak ropień podokostnowy lub podśluzówkowy. Infekcja może rozprzestrzeniać się na okoliczne tkanki i przestrzenie anatomiczne, prowadząc do rozległych ropowic twarzy i szyi. Jednym z najgroźniejszych powikłań jest angina Ludwiga, czyli ropowica dna jamy ustnej, która charakteryzuje się szybkim rozprzestrzenianiem zakażenia i może powodować obrzęk zagrażający drożności dróg oddechowych.

Ze względu na bogatą sieć naczyń krwionośnych w okolicy twarzoczaszki bakterie z ogniska zapalnego mogą przedostawać się do krwiobiegu i docierać do odległych narządów. Może to prowadzić do takich powikłań jak zapalenie zatok szczękowych, zapalenie oczodołów, zapalenie śródpiersia czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W skrajnych przypadkach może dojść do sepsy, czyli ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Dlatego tak istotne jest szybkie rozpoznanie i leczenie ropnia okołozębowego – zanim dojdzie do rozprzestrzenienia się infekcji.

Profilaktyka i zapobieganie stanom ropnym

Podstawą profilaktyki ropnia okołozębowego jest regularna i dokładna higiena jamy ustnej. Codzienna pielęgnacja zębów z wykorzystaniem szczotkowania, nitkowania oraz płukania jamy ustnej płynami antybakteryjnymi znacząco zmniejsza ilość bakterii, co przekłada się na niższe ryzyko rozwoju próchnicy i infekcji. Szczególną uwagę należy zwrócić na trudno dostępne miejsca, gdzie najczęściej dochodzi do gromadzenia się płytki nazębnej.

Systematyczne kontrole stomatologiczne, przynajmniej dwa razy w roku, umożliwiają wczesne wykrycie i leczenie próchnicy, zanim doprowadzi ona do infekcji miazgi. Profesjonalne czyszczenie zębów, wykonywane przez higienistkę stomatologiczną, pozwala usunąć kamień nazębny i osady, które nie są możliwe do wyeliminowania podczas domowej higieny. Warto również zwrócić uwagę na odpowiednią dietę, ograniczając spożycie cukrów prostych, które stanowią pożywkę dla bakterii próchnicotwórczych. Istotna jest także szybka reakcja na pierwsze objawy problemów zębowych, takie jak nadwrażliwość czy krótkotrwały ból, które mogą świadczyć o początkach stanu zapalnego.