Co leczy periodontologia? Wyjaśniamy

Periodontologia to dziedzina stomatologii koncentrująca się na leczeniu chorób przyzębia. Specjalizacja ta zajmuje się diagnozowaniem oraz terapią tkanek otaczających zęby i utrzymujących je w kości. Warto zgłębić ten temat, aby skutecznie chronić zdrowie jamy ustnej przed poważnymi schorzeniami.

Czym zajmuje się kliniczna periodontologia w stomatologii?

Głównym zadaniem periodontologii jest leczenie struktur, które fizycznie utrzymują uzębienie w zębodołach szczęki oraz żuchwy. Do struktur tych należą: 

• dziąsło;
• kość wyrostka zębodołowego;
• cement korzeniowy;
• więzadła ozębnej. 

Choroby tych tkanek prowadzą do zachwiania stabilności zębów, co w konsekwencji może skutkować ich utratą. Specjalista z tej dziedziny, zwany periodontologiem, zajmuje się także diagnozowaniem zmian na błonie śluzowej całej jamy ustnej. Zakres jego działań wykracza więc poza same zęby, obejmując kompleksową opiekę nad tkankami miękkimi. Leczenie periodontologiczne ma na celu zahamowanie procesów destrukcyjnych oraz, w miarę możliwości, regenerację utraconych struktur podpierających. Jest to fundament niezbędny do przeprowadzania innych zabiegów stomatologicznych, takich jak implantacja czy leczenie protetyczne.

Periodontologia a stomatologia zachowawcza

Współczesna periodontologia różni się znacznie od standardowej stomatologii zachowawczej, która koncentruje się na twardych tkankach zęba, takich jak szkliwo i zębina. Tutaj uwaga lekarza skierowana jest na „fundament”, w którym osadzone są korzenie. Bez zdrowego przyzębia nawet najładniej wyleczony ząb nie przetrwa długo w jamie ustnej.

Problemy periodontologiczne często rozwijają się bezboleśnie przez wiele lat, co utrudnia ich wczesne wykrycie. Dlatego tak istotna jest rola diagnostyki specjalistycznej, obejmującej pomiary głębokości kieszonek dziąsłowych oraz ocenę poziomu kości na zdjęciach rentgenowskich. Periodontologia zajmuje się również korektą estetyczną dziąseł, na przykład w przypadku ich nadmiernego rozrostu lub recesji, czyli cofania się linii dziąsła. Działania te mają na celu przywrócenie harmonii uśmiechu oraz funkcji ochronnej dla szyjek zębowych.

Najczęstsze schorzenia leczone przez periodontologię

Najpowszechniejszym problemem, z którym walczy periodontologia, jest zapalenie dziąseł wywoływane przez bakterie: 

• stan ten jest reakcją obronną organizmu na nagromadzenie płytki nazębnej wzdłuż linii dziąseł;
• objawia się on zaczerwienieniem, obrzękiem oraz krwawieniem podczas szczotkowania lub nitkowania;
• jest to etap choroby całkowicie odwracalny, pod warunkiem wdrożenia odpowiedniej higieny i profesjonalnego oczyszczenia zębów. 

Nieleczone zapalenie dziąseł może jednak ewoluować w znacznie groźniejsze schorzenia. Bakterie beztlenowe zaczynają wówczas migrować w głąb kieszonek dziąsłowych, niszcząc przyczep nabłonkowy. W tym momencie proces chorobowy przestaje dotyczyć tylko tkanki miękkiej, a zaczyna zagrażać kości. To krytyczny moment, w którym interwencja specjalisty staje się niezbędna dla zachowania uzębienia.

Kolejnym, znacznie poważniejszym aspektem, którym zajmuje się periodontologia, jest zapalenie przyzębia, potocznie nazywane paradontozą. Jest to przewlekła choroba zapalna, która prowadzi do nieodwracalnego niszczenia tkanek podtrzymujących zęby. Dochodzi wówczas do zaniku kości wyrostka zębodołowego oraz niszczenia więzadeł ozębnej. W rezultacie powstają głębokie kieszenie patologiczne, w których gromadzą się resztki pokarmowe i bakterie, nasilając stan zapalny. 

Zęby tracą swoje oparcie, zaczynają się chwiać, przesuwać, a ostatecznie mogą wypaść samoistnie lub wymagać ekstrakcji. Zapalenie przyzębia może przebiegać w sposób przewlekły lub agresywny, charakteryzujący się szybką utratą kości nawet u młodych osób. Leczenie w tym stadium jest skomplikowane i wieloetapowe, a jego celem jest przede wszystkim zatrzymanie postępu choroby i utrzymanie obecnego stanu uzębienia jak najdłużej.

Objawy sugerujące konieczność wizyty u periodontologa

• Sygnałem alarmowym, który powinien skłonić do wizyty w gabinecie, gdzie praktykowana jest periodontologia, jest krwawienie dziąseł. Często jest ono bagatelizowane lub uznawane za skutek zbyt mocnego szczotkowania, podczas gdy zazwyczaj świadczy o aktywnym stanie zapalnym. Zdrowe dziąsła nie krwawią pod wpływem standardowych zabiegów higienicznych.
• Innym niepokojącym objawem jest nieprzyjemny zapach z ust, zwany halitozą, który nie ustępuje pomimo mycia zębów. Wynika on z obecności lotnych związków siarki produkowanych przez bakterie beztlenowe bytujące w głębokich kieszonkach przyzębnych.
• Zmiana koloru dziąseł z jasnoróżowego na ciemnoczerwony lub fioletowy również wskazuje na toczący się proces chorobowy. Dodatkowo obrzęk i bolesność dziąseł są wyraźnymi wskaźnikami, że mechanizmy obronne organizmu walczą z infekcją bakteryjną.
• Kolejną grupą objawów, którymi zajmuje się periodontologia, są zmiany w układzie i wyglądzie zębów. Odsłonięcie szyjek zębowych, czyli recesje dziąsłowe, powoduje nadwrażliwość na zmiany temperatury oraz bodźce dotykowe. Pacjenci często zauważają, że ich zęby wydają się optycznie dłuższe niż wcześniej. Ruchomość zębów, wyczuwalna przy dotyku językiem lub palcem, świadczy o znacznym zaawansowaniu niszczenia kości. Czasami obserwuje się też powstawanie przerw między zębami, czyli szpar, które wcześniej nie istniały. Jest to efekt migracji zębów pozbawionych stabilnego podparcia kostnego. 
• Również ropnie przyzębne, objawiające się jako bolesne uwypuklenia na dziąśle wypełnione treścią ropną, są stanem ostrym wymagającym natychmiastowej interwencji.

Przyczyny powstawania chorób tkanek przyzębia

Podstawowym czynnikiem etiologicznym, na którym skupia się periodontologia, jest płytka bakteryjna. To miękki osad gromadzący się na zębach, składający się z kolonii bakterii, resztek pokarmowych i składników śliny. Jeśli nie jest regularnie usuwany, pod wpływem soli wapnia ze śliny ulega mineralizacji, zamieniając się w twardy kamień nazębny. Ze względu na swoją chropowatą strukturę, sprzyja dalszemu osadzaniu się bakterii i mechanicznie drażni dziąsła. 

Szczególnie niebezpieczny jest kamień poddziąsłowy, który narasta w kierunku korzenia zęba, niszcząc przyczep nabłonkowy. To właśnie obecność specyficznych szczepów bakterii w tym obszarze inicjuje reakcję immunologiczną organizmu, która paradoksalnie prowadzi do niszczenia własnych tkanek kostnych podczas próby odizolowania zakażenia.

Periodontologia bada również czynniki modyfikujące przebieg choroby, które nie są bezpośrednio związane z higieną:

• uwarunkowania genetyczne mogą sprawiać, że niektórzy pacjenci są bardziej podatni na niszczenie przyzębia mimo poprawnej higieny;
• palenie tytoniu jest jednym z najpoważniejszych czynników ryzyka, ponieważ dym tytoniowy upośledza ukrwienie dziąseł i maskuje objawy zapalenia, takie jak krwawienie. Przez to choroba u palaczy jest często wykrywana w bardzo zaawansowanym stadium;
• choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, mają dwukierunkowy związek z chorobami przyzębia – nieleczona cukrzyca pogarsza stan dziąseł, a stany zapalne w jamie ustnej utrudniają kontrolę glikemii;
• stres, zmiany hormonalne (np. podczas ciąży lub menopauzy) oraz przyjmowanie niektórych leków również wpływają na kondycję tkanek przyzębia i mogą przyspieszać rozwój patologii.

Metody leczenia stosowane we współczesnej periodontologii

Leczenie, jakie oferuje periodontologia, rozpoczyna się zazwyczaj od fazy higienizacyjnej, czyli usunięcia przyczyn choroby. Podstawowym zabiegiem jest skaling, czyli usuwanie twardych złogów nazębnych za pomocą ultradźwięków. Następnie wykonuje się piaskowanie, aby usunąć osad i przebarwienia. Kluczowym elementem terapii w przypadku zapalenia przyzębia jest kiretaż, znany również jako scaling głęboki lub root planing. Procedura ta polega na oczyszczeniu powierzchni korzenia zęba z kamienia poddziąsłowego, toksyn bakteryjnych oraz zakażonego cementu korzeniowego. Często zabiegi te wspierane są farmakoterapią, w tym stosowaniem antybiotyków lub specjalistycznych preparatów antyseptycznych.

W przypadkach zaawansowanych, gdzie metody niechirurgiczne są niewystarczające, periodontologia sięga po rozwiązania chirurgiczne. Zabiegi płatowe pozwalają na bezpośredni wgląd do kości i korzeni zębów po odsunięciu dziąsła, co umożliwia dokładne oczyszczenie zmian chorobowych. Stosuje się również techniki sterowanej regeneracji tkanek (GTR) oraz sterowanej regeneracji kości (GBR). Wykorzystuje się w nich materiały kościozastępcze oraz specjalne membrany zaporowe, które stwarzają warunki do odbudowy utraconej kości. W przypadku recesji dziąsłowych wykonuje się przeszczepy tkanki łącznej, pobieranej zazwyczaj z podniebienia pacjenta, aby pokryć odsłonięte korzenie i pogrubić dziąsło. Zabiegi te mają na celu nie tylko poprawę estetyki, ale przede wszystkim stworzenie stabilnych warunków dla utrzymania zęba w jamie ustnej.